03,Oct 2023
| Нийтэлсэн Mar 11, 12:12 | ШИНЖЛЭХ УХААН
Дэлхийн хамгийн нууцлагдмал ослоос сэдэвлэн бүтээсэн “Дятловын даваа” найман ангит кинонд МУГЖ Ё.Цог омгийн ахлагч, бөө өвгөний дүр бүтээсэн нь манай үзэгчдийн сонирхлыг ихэд татжээ.
Киноны гол сэдэл болсон “Дятловын буюу Амьгүй уулын осол” гэж нэрлэдэг уг хэрэг XX зууны тайлагдаагүй нууцад зүй ёсоор багтдаг. Мэргэжлийн есөн залуу уулчны амийг нэг шөнийн дотор авч одон, оньсого мэт олон нууцыг үлдээсэн эл хэрэг өдийгөөс 63 жилийн тэртээ Уралын нуруунд болсон юм.
Игорь Дятловоор ахлуулсан есөн хүн ЗХУ-ын уулын нийгэмлэгээс тавьсан шаардлагын дагуу зэрэг нэмэх зорилгоор 1959 оны нэгдүгээр сарын 26-нд Уралын зүг хөдөлснөөр эл явдал эхэлдэг. Осолдсон есөн хүний найм нь 20-24 насных бөгөөд тэд Уралын Политехникийн институтын оюутнууд байсан юм.
Багийнхны товч танилцуулга:
Спортын мастер цол авах, сургагч багш болохын төлөө нэгдсэн эдгээр уулчинд ЗХУ-ын уулын нийгэмлэээс640 км газрыг 16 хоногт явганаар,цана хослуулан туулах шаардлага тавьжээ. Үүний найм хоногт нь хүнгүй зэлүүд, чадвар чансаа шаардсан газар өнгөрүүлсэн байх ёстой байж. Багийнхан өмнө нь Алтайн хязгаар, Тувагийн нутгаар аялж байсан туршлагатай, спорт алхалт, цанаар хичээллэдэг, II зэрэгтэй тамирчид байв.
1959 оны нэгдүгээр сарын 26(аяллын эхний өдөр)
Свердловскийн галт тэрэгний буудлаас 9.30 минутад вагонд сууж Вижай тосгонд очин, эхний өдрөөбага ангийн сурагчидтай хөгжилдөжөнгөрүүлэв.
1959 оны нэгдүгээр сарын 27
Вижай тосгоноос Геологийн судалгааны 34 дүгээр секторт очин, геологичидтой нэг өдрийг үджээ. Эл өдөр Юрий Юдин өвдөгнийх нь үе өвдсөн тул буцсан байна.
1959 оны нэгдүгээр сарын 28
Геологийн 34 дүгээр сектороос багийнхны жинхэнэ явган аялал эхэлнэ. Тэдний гол бай нь Уралын нурууны хойд хэсэгт орших далайн түвшнээс дээш 1182 метрийн өндөр Отортен уул байв. Нутгийн уугуул иргэд болох мансуудын хэллэгээр Отортен нь “Тийшээ битгий яв” гэсэн утгатай аж.
1959 оны нэгдүгээр сарын 29-31
Сүүлд багийнхны осолдсон газраас олсон өдрийн тэмдэглэл болон зургийн аппаратад аялагчид 29-30-ны өдрүүдэд тун зугаатай явсан нь үлджээ. Харин 31-нд тэнгэр бүүдгэр, манантай байж.Улмаар 31-ний орой багийнхан Отортены зүг бус, ойролцоох Холат Сяхлбуюу “Амьгүй уул”-ын зүг явснаа мэдсэн байна. Тиймээс тэндээ майхнаа босгон, хоноглохоос өөр аргагүйд хүрчээ. Чухамхүү энэ л шөнө 23.30-01.30 цагийн хооронд Дятловынхон үл мэдэгдэх шалтгаанаар майхнаасаа гарч гүйгээд,нас барцгаажээ.
Юу тэдийг майхнаасаа нүцгэн шалдан зугтахад хүргэв?
Төлөвлөсөн ёсоор хоёрдугаар сарын 14-нд ахлагч Игорь Дятлов Вижай тосгон руу телеграм бичиж явуулах байжээ. Ийм хүнд төрлийн явган алхалт цаг уур, орчны байдлаас шалтгаалж оройтох нь хэвийн зүйл тулуулын нийгэмлэгийнхэн, ард үлдсэн хүмүүс нэг их гайхсангүй. Хоёрдугаар сарын 20-ноос байдал эвгүйдсэн тул аялагчдын ар гэрийнхэн аврах багийнханд хандсан ч тэд хөдлөөгүй аж. Иймд уулчдын нийгэмлэгийн дарга, сайн дурын оюутнууд, багш нараас бүрдсэн анхны эрлийн баг томилогдлоо.
Эрлийн багийнхан зургаан хоног уулчдыг хайсны дараа сая нэг Онцгой байдлын алба, цэрэг, цагдаагийнхан хөдөлсөн аж. Сайн дурын аврагчдын дунд явсан Политехникийн хоёр оюутан хоёрдугаар сарын 26-ны орой багийнхны майхныг анх олжээ. Майхан нь гол хэсгээрээ нурж, бага зэргийн цас дарсан чаялагчдын бүх эд хэрэглэл, хувцас, цүнх, хүнс нь бүрэн бүтэн байж. Гэвч хүмүүс нь байсангүй тул тэндээ хоноглоод өглөө нь хайхаар болжээ.
Хэргийн газрын зүрх шимшрэм нөхцөл, байдал.
Эрэн хайх аврах багийнхан өглөө нь босоод харахад майхны эргэн тойронд ямар нэг зүйлээс яаран зугтсан мэт оймстой, хөл нүцгэн, өрөөсөн гутлын мөрүүд үлдсэн байв. Майхнаас тарж зугтсан хөлийн мөрүүд 500 орчим метрийн цаанаас нийлж, нэг цуваа болжявснаа ой руу ороод замхарчээ. Ойн захад нэгэн том царс модны доор гал түлсэн гэмээр ор байх агаад тэр модноос дээшээ тав орчим метрт бүх мөчир нь хугарсан байв.Авирсан юмуу, эсвэл мөчрийг нь хугалж гал түлсэн байх. Царснаас холгүйхэн Юрий Дорощенко,Юрий Кривонищенко нарын цогцос олдов.
I хүн:Багийнхнаас хамгийн биерхүү(180см),зоримог Кривонищенкогийн цогцос хөлийн ул, толгой нь түлэгдэж, уруул нь сэтэрч цохиулсан байдалтай олдоно. Задлан шинжилгээгээр үхлийн шалтгааныг осгосон гэжээ.
II хүн:Хамгийн хөгжилтэй, урлагийн авьястай Юрий Дорощенкогийн бие мөн хэсэг газраа түлэгдсэн, зүүн гарынх нь чигчий хурууны хажуу хэсэг нь хазсан мэт байхгүй, модны мөчирт уруулсан гэмээр шархтай, хамрын үзүүр тасарсан байв. “Задлангаар” хурууных нь тасарсан хэсэг амнаас нь гарсан. Шинжээчид түүнийг “Даарсан тул гал түлсэн, осгож мэдээ алдахгүйн тулд гараа хазсан” гэж тайлбарласан. Эсвэл ямар нэгэн зүйлээс маш их айж чимээ гаргахгүйн тулд гараа хазсан гэх нь ч бий.
III хүн: Игорь Дятловын цогцоснөгөө хоёроосоо 300 гаруй метрийн зайд майхны зүг мөлхөж байгаа мэт олджээ.Гар, хөлөндөө шархтай, дотуур өмд, нэмгэн цамцтай, нилээд айсан шинжтэй байжээ. Шарх нь хүнтэй, эсвэл нэг “юмтай” зодолдсоноос үүдэлтэй гэж дүгнэсэн.
IY хүн:Том царс модноос 630 орчим метрийн зайд Зинайда Колмагоровагийн цогцсыг хоёрдугаар сарын 27-ны орой нь олжээ. Майхандаа хамгийн дөхөж очсон түүний гар, хөл шархтай, гуяны доод хэсэгт мухар зүйлээр цохиулсан гэмээр доошоо харсан байдалтай байжээ.
Y хүн:Хоёрдугаар сарын 28-нд Рустем Слободиныг олоход баруун шанаандаа гурван см цууралттай, мөн бага зэргийн шархтай байсан аж.
Эхний таван хүний цогцсыг ийм байдалтай олсон нь Свердловск хотынхныг тэраяар нь шуугиулж орхижээ. Аврах багийнхан аялагчдын заримыг нь эндсэн байж магадгүй гэж таамагласан ч ийм байдалтай олно гэж бодоогүй гэдэг.
Хачирхалтайгаар олдсон дөрвөн цогцсыг хоёр сарын дараа илрүүлэв.
Эхний таван хүний цогцос майхнаасаа холгүй байсан бол үлдсэн дөрөв нь ойн гүнд 75 метр хэртэй эрэг газар бие биетэйгээ ойрхон нас барсан байхыг тавдугаар сард олжээ. Тэдний цогцос нэлээд муудсан байх нь мэдээж.
Александр Колеватовын хамар, хүзүү, хавирга нь хугарсан уруул, нүд, чих, зөөлөн эдүүд байгаагүй. Семён Золотарёв нэг гартаа үзэг, нөгөө гартаа цаас бариад хөшсөн, хүзүү ньхугарсан байж. Колеватовын хувцаснаас цацраг идэвхжилтийн шинж тэмдгүүд илэрсэн нь ихэд сонирхол татжээ. Тэдний хажууханд Николай Тибо-Бриньолийн гавал нь хагарч, хүзүү, найман хавирга хугарч, нүд амандаа хөнгөн “бэртсэн” хэвтэх аж.Түүний тархины бэртэл хүнийг шууд ухаан алдахад хүргэх гэнэ. Харин багийн хоёр эмэгтэй гишүүний нэг Людмила Дубининаг хамгийн сүүлд гол руу толгойгоороо тонгойсон байхыг олж. Людмилагийн цогцос хамгийн муу байдалтай байсан гэнэ. Түүний бүх хавирга нь хугарсан, нүд, зовхи, уруул, хэл нь алга байжээ. Задлан шинжилгээгээр түүний ходоодноос 100 грамм орчим цус илрүүлсэн бөгөөд амьдаар нь хэлийг нь сугалсан байх боломжтой гэж үзжээ. Тэрбээр дөнгөж 20 настай, багийн хамгийн залуу гишүүн нь байв.
Шинжээчид эдгээр дөрвөн хүнийг маш хүнд авто осолд орсон юм уу, эсвэл механик зүйлээр гэмтээсэн дайны шахам бэртэл авсан гэж дүгнэсэн. Мөн тэд майхныхаа хаалгаар биш ёроолыг нь хутгаар зүсэж гарсныг тогтоосон. Сүүлийн дөрвөн хүн эхний хэдийгээ бодоход өмд, цамц гутал өмссөн байжээ. Бас нэг сонирхолтой зүйл нь тэдний цогцост ЗХУ-ын цэргийнхэн цацраг идэвхт бодисын шинжилгээ хийсэн аж. Яагаад цэргийнхэн тийм шинжилгээ хийх болов? Туршлагатай мэргэжлийн уулчид яагаад шөнө дунд майхнаасаа нүцгэн амь дүйн гарав? Алмас гэх мэт зэрлэг амьтан дайрав уу? Цэргийнхэн туршилт хийсэн үү? Эсвэл бүр өөр харь гаригийнхан байсан уу гэхчлэн өнөөг хүртэл тайлагдаагүй маш олон асуултыг үлдээсэн юм.
Одоог хүртэл оршсоор буй таамаглалууд
Эх сурвалж:
https://en.wikipedia.org/wiki/Dyatlov_Pass_incident
Donnie Eichar. “The dead mountain”.
“Freem” подкаст
Э.Номин-Эрдэнэ
Анхааруулга: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд Qnews.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны холбогдох журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг хэллэгийг хязгаарласан тул Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдад хүндэтгэлтэй хандана уу!
Онцлох мэдээ